Trong thực tiễn giao dịch dân sự, đặc biệt là mua bán, chuyển nhượng nhà đất, nhiều hợp đồng được lập và công chứng với giá trị thấp hơn thực tế nhằm trốn thuế, phí. Không ít người cho rằng việc công chứng sẽ bảo đảm an toàn pháp lý cho giao dịch này. Tuy nhiên, khi hợp đồng bị xác định có mục đích né tránh nghĩa vụ thuế, vấn đề hủy công chứng trốn thuế đặt ra như một hệ quả pháp lý tất yếu, bởi công chứng không có giá trị hợp pháp hóa các giao dịch vi phạm pháp luật.
>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng hỗ trợ công chứng giấy tờ cho người nước ngoài?
1. Nhận diện hành vi trốn thuế trong hợp đồng đã công chứng
Hành vi trốn thuế trong hợp đồng công chứng thường thể hiện ở việc:
Ghi giá chuyển nhượng thấp hơn nhiều so với giá thực tế;
Lập hợp đồng công chứng chỉ để “hợp thức hóa” thủ tục sang tên;
Có thỏa thuận ngầm hoặc giấy tay riêng về giá thật của giao dịch.
Những dấu hiệu này cho thấy hợp đồng được xác lập không nhằm phản ánh đúng ý chí và lợi ích hợp pháp, mà nhằm né tránh nghĩa vụ thuế, phí. Đây chính là cơ sở dẫn đến việc xem xét hủy công chứng trốn thuế khi phát sinh tranh chấp hoặc bị phát hiện.
2. Cơ sở pháp lý xác định hợp đồng trốn thuế là hợp đồng vô hiệu
2.1. Vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật
Theo Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự vô hiệu khi mục đích và nội dung vi phạm điều cấm của luật. Nghĩa vụ thuế là nghĩa vụ bắt buộc theo pháp luật thuế, do đó hành vi cố ý xác lập hợp đồng nhằm trốn hoặc giảm nghĩa vụ thuế là hành vi bị cấm.
Vì vậy, hợp đồng công chứng được lập nhằm trốn thuế có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, làm phát sinh hậu quả hủy công chứng trốn thuế.
2.2. Vô hiệu do giao dịch giả tạo
Theo Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự giả tạo nhằm che giấu một giao dịch khác thì giao dịch giả tạo vô hiệu. Trong trường hợp giá ghi trong hợp đồng công chứng chỉ là giá “trên giấy”, không phản ánh đúng giá trị thực tế, hợp đồng này có thể bị coi là giao dịch giả tạo.
Khi giao dịch giả tạo bị tuyên vô hiệu, văn bản công chứng tương ứng không còn cơ sở tồn tại và sẽ bị hủy.
3. Công chứng không loại trừ khả năng hủy hợp đồng trốn thuế
Theo Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có hiệu lực kể từ ngày được công chứng, trừ trường hợp bị Tòa án tuyên vô hiệu. Quy định này khẳng định rằng công chứng chỉ bảo đảm về hình thức và trình tự, không bảo vệ các hợp đồng có nội dung trái pháp luật.
Do đó, trong trường hợp hợp đồng bị xác định trốn thuế, việc hủy công chứng trốn thuế là hoàn toàn có căn cứ pháp lý, dù hợp đồng đã được công chứng đúng trình tự.
4. Điều kiện và thẩm quyền hủy công chứng trốn thuế
Theo Điều 52 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng chỉ bị hủy khi:
Có bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án tuyên hợp đồng vô hiệu.
Công chứng viên hoặc tổ chức hành nghề công chứng không có quyền tự ý hủy văn bản công chứng, kể cả khi phát hiện dấu hiệu trốn thuế. Việc hủy công chứng chỉ là hệ quả pháp lý phát sinh sau khi Tòa án kết luận rõ ràng về tính vô hiệu của hợp đồng.
5. Hệ quả pháp lý sau khi hủy công chứng trốn thuế
5.1. Hệ quả dân sự
Theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, khi hợp đồng vô hiệu:
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.
Trong các trường hợp trốn thuế, thông thường cả hai bên đều có lỗi, nên Tòa án có thể không bảo vệ tối đa quyền lợi của bất kỳ bên nào.
5.2. Hệ quả về thuế và trách nhiệm pháp lý khác
Việc hủy công chứng trốn thuế không làm chấm dứt nghĩa vụ tài chính. Các bên còn có thể:
Bị truy thu thuế và xử phạt vi phạm hành chính;
Trường hợp nghiêm trọng, bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội trốn thuế theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
>>> Xem thêm: Dịch vụ công chứng trọn gói, đảm bảo đúng quy định pháp luật
6. Ví dụ thực tiễn về hủy công chứng trốn thuế
Ông A và bà B ký hợp đồng chuyển nhượng nhà ở, giá thực tế là 6 tỷ đồng nhưng ghi trong hợp đồng công chứng là 3 tỷ đồng. Khi xảy ra tranh chấp, Tòa án xác định hợp đồng được lập nhằm trốn thuế thu nhập cá nhân. Trên cơ sở đó, Tòa tuyên hợp đồng vô hiệu và hủy văn bản công chứng, đồng thời kiến nghị cơ quan thuế xử lý nghĩa vụ thuế phát sinh.
Việc hủy công chứng trốn thuế là hệ quả pháp lý tất yếu khi hợp đồng bị xác định có mục đích né tránh nghĩa vụ thuế, phí. Công chứng không phải là “lá chắn pháp lý” bảo vệ cho các giao dịch trái luật. Do đó, việc tuân thủ trung thực nghĩa vụ thuế ngay từ khi xác lập hợp đồng không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là cách thức bảo đảm an toàn pháp lý lâu dài cho các bên trong giao dịch.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
