Tăng ca quá giờ quy định: trách nhiệm của doanh nghiệp và quyền từ chối của người lao động
Thực tế tại nhiều doanh nghiệp hiện nay, người lao động thường xuyên phải làm thêm với cường độ cao, thậm chí có tình trạng tăng ca quá giờ mà không được hỏi ý kiến hoặc không được trả lương đúng mức. Việc vượt quá giới hạn luật định không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mà còn xâm phạm trực tiếp đến quyền an toàn lao động của người lao động. Doanh nghiệp có trách nhiệm chặt chẽ trong việc quản lý thời gian làm thêm, còn người lao động có quyền từ chối khi việc tăng ca vi phạm các điều kiện của pháp luật. Bài viết phân tích đầy đủ quy định về giờ làm thêm, trách nhiệm của doanh nghiệp và cách người lao động bảo vệ quyền lợi khi bị ép tăng ca quá giờ.
>>> Xem thêm: Quy định mới: Trách nhiệm pháp lý củavăn phòng công chứng nếu sai phạm
1. Khung pháp lý về thời giờ làm thêm theo Bộ luật Lao động 2019
Theo “Điều 107 Bộ luật Lao động 2019”, làm thêm giờ là “thời gian làm việc ngoài thời giờ làm việc bình thường” và chỉ được thực hiện khi đáp ứng đầy đủ điều kiện:
Có sự đồng ý của người lao động;
Đảm bảo tổng thời gian không vượt quá 50% số giờ làm việc bình thường trong ngày;
Không quá 40 giờ/tháng;
Và không quá 200 giờ/năm, trừ một số ngành nghề được phép nâng lên 300 giờ/năm.
Như vậy, bất cứ trường hợp nào vượt quá các mức trên đều thuộc hành vi tăng ca quá giờ và có dấu hiệu vi phạm pháp luật.
2. Trách nhiệm của doanh nghiệp khi tổ chức tăng ca
2.1. Chỉ được tăng ca khi có sự đồng ý của người lao động
Pháp luật yêu cầu phải có sự đồng thuận rõ ràng, không được ép buộc hay gợi ý mang tính đe dọa như “không tăng ca thì sẽ ảnh hưởng đánh giá cuối năm”.
2.2. Bố trí thời gian làm thêm trong giới hạn cho phép
Doanh nghiệp phải theo dõi, ghi nhận và quản lý giờ làm việc, đảm bảo không vượt giới hạn theo “Điều 107”.
Nếu để người lao động làm vượt quá giới hạn, doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm pháp lý và bồi thường thiệt hại (nếu có).
2.3. Trả tiền lương làm thêm đúng quy định
Theo “Điều 98 Bộ luật Lao động 2019”:
Tăng ca ngày thường: ít nhất 150%
Tăng ca ngày nghỉ hàng tuần: ít nhất 200%
Tăng ca ngày lễ, Tết: ít nhất 300%
Làm thêm ban đêm: cộng thêm 20% so với đơn giá giờ ban ngày.
Không trả đúng mức được xem là vi phạm nghĩa vụ trả lương.
2.4. Bảo đảm sức khỏe, an toàn lao động
Doanh nghiệp phải đánh giá rủi ro, bố trí thời gian nghỉ và theo dõi sức khỏe người lao động. Nếu xảy ra tai nạn khi ép tăng ca quá giờ, doanh nghiệp có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường theo “Điều 38 Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015”.
>>> Xem thêm: Những thay đổi pháp lý mới vềCông chứng di chúc bạn cần biết
3. Khi nào việc tăng ca bị xem là trái luật?
3.1. Tăng ca mà không có sự đồng ý của người lao động
Trừ trường hợp quy định tại “Điều 108” (sự cố kỹ thuật đe dọa tính mạng, khắc phục thiên tai…), mọi hình thức yêu cầu làm thêm bắt buộc đều trái luật.
→ thì đây là hành vi tăng ca quá giờ và doanh nghiệp bị xử phạt hành chính theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP.
3.3. Không trả tiền lương làm thêm đúng mức
Trả thấp hơn mức luật định hoặc không trả phụ cấp ban đêm là vi phạm nghiêm trọng.
3.4. Ép tăng ca bằng hình thức trù dập
Ví dụ: giảm KPI, đe dọa chấm dứt hợp đồng, điều chuyển bất lợi nếu không tăng ca. Đây là hành vi vi phạm nguyên tắc tự nguyện trong quan hệ lao động (“Điều 5”).
3.5. Sử dụng lao động không đủ điều kiện
Pháp luật cấm tăng ca:
Người lao động chưa đủ 18 tuổi;
Phụ nữ mang thai;
Người nuôi con dưới 12 tháng (trừ khi họ đồng ý).
Nếu vẫn yêu cầu làm thêm, doanh nghiệp đang vi phạm pháp luật về bảo vệ nhóm lao động đặc thù.
>>> Xem thêm: Cách phân chia di sản khi lậpcông chứng thừa kế có nhiều thừa kế
4. Người lao động có quyền từ chối tăng ca trong những trường hợp nào?
4.1. Khi không đồng ý làm thêm
Quyền từ chối là quyền tuyệt đối trừ trường hợp khẩn cấp quy định tại “Điều 108”.
4.2. Khi doanh nghiệp yêu cầu vượt quá giới hạn làm thêm
Người lao động không phải làm thêm nếu biết rằng công ty đã vượt:
Giới hạn 40 giờ/tháng;
Giới hạn năm;
Hoặc vượt quá 50% thời gian làm việc trong ngày.
4.3. Khi tăng ca gây ảnh hưởng sức khỏe
Nếu có lý do sức khỏe hợp lý, người lao động có quyền từ chối và đề nghị công ty điều chỉnh.
>>> Xem thêm: Cập nhật mới nhất về các quy định liên quan đếndịch vụ sổ đỏ năm 2025
4.4. Khi không được trả lương đúng mức
Doanh nghiệp không đảm bảo tiền lương làm thêm → người lao động có quyền từ chối mà không bị coi là vi phạm kỷ luật.
5. Người lao động nên làm gì khi bị ép tăng ca quá giờ?
5.1. Ghi nhận và lưu giữ chứng cứ
Bao gồm:
Lịch làm việc, bảng chấm công;
Tin nhắn yêu cầu tăng ca;
Email phân công công việc;
Hợp đồng và nội quy lao động.
5.2. Gửi yêu cầu giải thích bằng văn bản
Người lao động có thể yêu cầu doanh nghiệp:
Giải thích căn cứ tăng ca;
Cung cấp bảng tính giờ;
Thông tin về tiền lương làm thêm.
5.3. Khiếu nại theo Luật Khiếu nại 2011
Khi doanh nghiệp không điều chỉnh hoặc gây bất lợi, người lao động có thể:
Khiếu nại lần đầu đến người sử dụng lao động;
Khiếu nại lần hai lên cơ quan lao động cấp trên.
5.4. Yêu cầu hòa giải viên lao động
Áp dụng cho tranh chấp về thời giờ làm việc – làm thêm.
5.5. Khởi kiện ra Tòa án
Nếu tăng ca quá giờ gây thiệt hại về sức khỏe, thu nhập hoặc quyền lợi, người lao động có thể khởi kiện yêu cầu:
Bồi thường;
Trả đủ tiền lương làm thêm;
Bảo vệ sức khỏe và tính mạng theo Luật An toàn lao động.
Tình trạng tăng ca quá giờ không chỉ vi phạm nghiêm trọng quyền lợi của người lao động mà còn gây rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp. Pháp luật quy định rất rõ về giới hạn làm thêm, nghĩa vụ trả lương và nguyên tắc tự nguyện. Người lao động cần nắm rõ các quyền của mình, đặc biệt là quyền từ chối làm thêm khi doanh nghiệp không tuân thủ quy định. Chủ động ghi nhận chứng cứ, khiếu nại hoặc khởi kiện đúng trình tự là cách hiệu quả để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
